Bewegingsarmoede bij parkinson: hypokinesie, akinesie & bradykinesie

Het tekort aan dopamine bij de ziekte van Parkinson kan leiden tot bewegingsarmoede. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan afname van bewegingen (hypokinesie), dat het starten en stoppen van een beweging lastiger gaat (akinesie) of dat een beweging trager gaat (bradykinesie).

Wat houden deze motorische symptomen van parkinson precies in, hoe kunnen de klachten zich uiten en hoe kun je het behandelen? Ook bespreken we de tips om dit te omzeilen of te doorbreken.

Hypokinesie

We spreken van hypokinesie als mensen minder kunnen bewegen. Dat kan om kleine details gaan. Hypokinesie kan zich bijvoorbeeld uiten in een vlakke gezichtsuitdrukking (maskergelaat), een monotone of zachtere stem, een stijve houding, verminderende armzwaai, schuifelen en kleinere stappen zetten.

Akinesie

Als mensen moeite hebben met het starten en stoppen van bewegingen spreken we van akinesie. Het is dan erg moeilijk om bij het lopen de eerste stap te zetten; het voelt alsof de voeten aan de grond zijn genageld. Dit wordt ook wel ‘freezing’ genoemd. Ook het tegenovergestelde kan gebeuren: het is lastig om te stoppen met lopen, bijvoorbeeld om aan het eind van de straat de hoek om te gaan.

Bradykinesie

Deze term komt uit het Grieks en betekent letterlijk “langzame beweging”. Bradykinesie vormt samen met de symptomen tremor, rigiditeit en evenwichtsproblemen de vier kernsymptomen van parkinson. De traagheid bij het in gang zetten van een beweging neemt toe naarmate de ziekte van Parkinson vordert.

De traagheid is niet bij elke beweging hetzelfde. Zo kan bijvoorbeeld lopen bijna niet meer gaan, terwijl fietsen nog wel mogelijk is. Bij bradykinesie kan ook het herhalen van een beweging minder gemakkelijk en trager gaan. Een voorbeeld hiervan is het tikken van de vinger.

Behandeling van bewegingsarmoede

Het gebruik van medicijnen kan helpen bij het verminderen van bradykinesie, hypokinesie, akinesie en andere motorische klachten. Daarnaast zijn er in parkinson gespecialiseerde hulpverleners, zoals ergotherapeuten en fysiotherapeuten, die je kunnen helpen bij het vinden van oplossingen voor jouw specifieke bewegingsproblemen. Je kan deze hulpverleners onder andere vinden via de zorgzoeker van Parkinsonnet. Ook jouw huisarts of neuroloog kan je helpen de juiste hulp te vinden.

Tips om bewegingsarmoede bij parkinson aan te pakken

Onderstaande adviezen kunnen helpen om bewegingsproblemen aan te pakken. Bespreek met jouw behandelaar welke tips voor je effectief zijn:

• Probeer bewust te bewegen. Richt al jouw aandacht op de beweging en voer deze stap voor stap uit. Opstaan uit een stoel gaat dan als volgt: zo ver mogelijk naar voren zitten, één voet onder de stoel, één voet recht onder de knie, romp naar voren, benen strekken, afzetten met armen, naar voren, omhoog. Hoe complexer de beweging, hoe meer stappen.
• Vaak lukt het om in beweging te komen als je ergens op of overheen moet stappen. Laat daarom iemand een klein voorwerp (zoals een touwtje of een stuk papier) op de grond leggen en probeer er vervolgens overheen te stappen. Of plak strepen op de vloer en probeer bewust over de streep te lopen. Er zijn ook kleine lampjes verkrijgbaar die een lijn van licht op de vloer maken, zodat je de lijn kunt volgen. Als je op straat loopt kan het helpen om het tegelpatroon te volgen.
• Mogelijk heb je baat bij het dragen van schoenen met laserlichtjes op de neus. Uit onderzoek van de Universiteit Twente en het Radboudumc is gebleken dat dit het lopen kan vergemakkelijken.
• Teken lijnen op de grond bij bochten in of om huis zodat jouw beweging vloeiend verloopt. Dat kan helpen als je het lastig vindt om te stoppen (akinesie).
• Probeer een ritme aan te houden. Loop bijvoorbeeld op de passen van jouw partner of probeer op de maat van muziek te lopen.
• Vraag anderen hoe zij omgaan met de symptomen van bradykinesie, hypokinesie en akinesie. Ervaringsdeskundigen kan je ontmoeten via jouw arts/verpleegkundige, een Parkinson Café, de Parkinson Vereniging of via een lotgenotengroep op Facebook.